Thursday 30 November 2017

Ádeila á grein í Bændablaðinu (aðsend grein)

Aðsend grein eftir Tryggva Unnsteinsson:

Við lestur á Bændablaðinu (gefið út fimmtudaginn 16. nóvember 2017) rak ég augun í greinina „Húsasótt og jarðtengingar“ og vakti hún athygli mína þar sem mér fannst þessi tiltekna grein ekki standast vísindalega gagnrýni á neinn hátt. Ég ákvað því að fara á stúfana og skoða hvort þær fullyrðingar sem koma fram í þessari grein hafi við einhver rök að styðjast.

Til að byrja með ákvað ég að skoða hver höfundur greinarinnar er, Valdemar Gísli Valdemarsson. Eftir stutta eftirgrennslan kom í að hann heldur úti vefsíðunni Lífómum þar sem er rekinn áróður um svokallaðar „raflækningar“ (einnig þekkt sem „lífsveiflutækni“ eða „tíðnilækningar“) sem eiga að geta læknað skv. vefsíðunni: Gigt, vefjagigt og liðagigt, depurð, óþoli hverskonar, mígreni, meltingaróreglu og síþreytu. Án þess að fara of djúpt yfir þetta þá er dagsljóst að um er að ræða falslækningar sem hafa ekki við nein vísindi að styðjast og er fyrirvarinn á síðunni eftirfarandi:

„Það skal tekið fram að almenn læknavísindi hafa hingað til ekki samþykkt né viðurkennt lífsveiflutæknina. Það er líka nauðsynlegt að benda á það að notkun lífsveiflutækni getur ekki komið í stað viðtals við læknir, græðara eða aðra þá sem vinna við og hafa viðurkennda menntun á sviði lækninga, hefðbundinna eða óhefðbundinna.“ 

Sem hljómar ekkert sérlega traustvekjandi svona til að byrja með.
En aftur að greininni sjálfri. Til að byrja með telur höfundur upp jákvæð áhrif jarðtenginga húsa á líf fólks og dýra. Þar sem ekki er vísað á heimildir get ég hvorki hneigt né beygt þessi rök og verðum við því að leifa þeim að njóta vafans í bili.

Byggingamáti 

Hér rekur höfundur það hvernig jarðtenging húsa hefur versnað á síðari árum sökum þess að málmhitaveitarörum hefur verið skipt út fyrir rör úr plasti sem leiði ekki rafmagn frá húsum.

Náttúrulegir rafkraftar 

Í þessum hluta sýnir höfundur okkur hversu illa lesinn hann er í eðlisfræði, tökum dæmi: Höfundur nefnir að „rafkraftur milli jónahvolfs og jarðar sé að styrk 100 V/m í 1 metra hæð yfir jörðu“, þó að stærðin sé rétt þá er nafnið á henni það ekki því þarna er um að ræða „rafsvið“ sem er ekki það sama og „rafkraftur“. Sama er uppi á teningnum á skýringarmynd sem með fylgir, þar segir orðrétt: „Rafsvið frá jónahvolfi veldur nálægt 100 V/m geislun við jörðu.“ sem er einfaldlega ómarktæk setning því þarna er hann í raun að segja að ákveðið rafsvið myndi jafn sterkt og samátta rafsvið. Það hljómar í það minnsta ekkert sérlega líklegt þegar maður setur þetta fram svona.

Annað sem hér er vert að benda á er stanslaus ruglingur höfundar á „neikvæðum jónum“ og „rafeindum“. Jónir eru frumefni eða sameindir sem hafa ekki-núll hleðslu, t.d. er Fe2+ jákvætt hlaðin járn jón og OH- er neikvætt hlaðin hýdroxíð jón. Rafeindir eru neikvætt hlaðnar frumeindir, og ásamt róteindum (sem eru jákvætt hlaðnar) og nifteindum (sem bera ekki neina hleðslu) mynda þær frumefnin og sameindir þeirra. Mismunur á fjölda róteinda og rafeinda ræður hver hleðsla jónar er, þ.e. ef jón hefur n margar róteindir og n-2 margar rafeindir þá hefur jónin hleðsluna 2+.

 Við þennan asnaskap kemur upp ákveðinn brandari sem leggst upp á enskuna:
„The universe is made up of protons, electrons, neutrons and last but not least: morons."

Áhrif á byggingar

Hér segir: „Hús sem ekki hefur góða jarðbindingu er mjög líklegt til að missa lausar rafeindir vegna togkrafta jónahvolfsins eða vindnúnings.“ Málið er þó að ef rafeind er laus á annað borð þá getur hún farið hvað sem hún vill, þess vegna köllum við hana „lausa“.

Næst kemur höfundur með þessa frábæru setningar sem hér eru orðréttar: „Undirritaður hefur skoðað þetta nokkuð víða og séð merki um +hleðslur í veggjum sem mælast með stöðurafsviðsmælir. Hleðslan getur mælst allt að 100V/m við vegg.“ Förum aðeins í gegnum þessar staðhæfingar:


  •  Aftur getur höfundur ekki gert greinarmun á stærðum eðlisfræðinnar og mælir hleðslu veggjar en gefur upp stærð á rafsviði, hleðsla er mæld í Coulomb (C) en ekki V/m. Ef við gefum okkur að hann hafi verið að mæla styrk rafsviðs frá veggnum er sú stærð ómarktæk nema að með fylgji nákvæmar útlistanir á rúmfræði mælingar svo sem stærð veggjar, fjarlægð frá honum og hleðsluþéttleika veggjarins.
  • Stærðin á rafsviðinu (sem hann kallar hleðslu) sem hann mælir við vegginn er 100 V/m. Glöggir lesendur gætu hins vegar spurt sig: „Bíddu, er það ekki sama stærð og á rafsviðinu frá jónahvolfinu við yfirborð jarðar?“ og svarið við því er: „Jú, mikið rétt, þetta er sama stærð.“ Þykir mér því líklegast að um sé að ræða mælingu á sömu stærðinni, þ.e.a.s. veggurinn hefur ekki yfirborðshleðslu sem nær að hafa áhrif á aðrar rafsviðsmælingar.


Jarðtengingar

Hér er bara meira bull frá höfundi um ágæti jarðtengingar húsa, árangur er þó líklega svipaður því og að vökva húsið reglulega þar sem höfundi er einsett að koma jarðtengjum sínum í rakan jarðveg.

Rannsóknir

Hér segir: „Sögur af því hvernig jarðskaut hafa bætt heilsu manna og dýra eru fjölmargar.“ – Af hverju er það þá að höfundur hefur ekki fyrir því að nefna svo sem eina af þessum sögum? Næsta setning greinarinnar skýrir það kannski: „ Oftast er engin skýring á hvað gerist enda vita menn almennt harla lítið um hegðun rafmagns og áhrif þess á heilsufar.“ – Þ.a. hér er í raun höfundur að segja að hann sé með kraftaverkalækningar gegn vondum dulúðlegum öflum sem enginn kann skýringu á. Með þessu áframhaldi fer ég að búast við mynd af höfundi með galdrasprota við hliðina á Harry Potter í lok greinar.

Hér vísar höfundur svo í tvær rannsóknir, eina þar sem hann tilgreinir hvorki hver rannsakandi sé né samanburðarhópur en nefnir þó að rannsóknin hafi farið fram í heila 14 daga. Tvær vikur eru augljóslega ekki nóg til þess að áætla um ágæti aðferðar á heilsu fólks. Hin rannsóknin sem hann vísar í er þó nokkuð áhugaverðari en um hana segir hann: „Í einni rannsókn sem gerð var af nemendum Háskóla Reykjavíkur og var hluti af lokaverkefni þeirra í rafmagnsiðnfræði sýndi sig að jarðskaut hafði verulega mikil áhrif á líftíma pera en líka mjög mikil áhrif til bóta á heilsufar íbúa.“ Höfundur nafngreindi höfunda rannsóknarinnar ekki og tiltók ekki titil rannsóknar þ.a. ég þurfti að leggjast í smá leit á google til að sjá hvort ég fyndi ekki eitthvað í þá átt sem höfundur heldur fram. Eftir smá leit fann ég bara Diplóma verkefnið "Mælingar á jarðtengingum og orkugæðum“ frá Tækni og Verkfræðideild Háskólans í Reykjavík eftir Vigfús Þór Árnason og Jóhannes Guðjónsson. Verkefnið má nálgast hér. Án þess að fara í smáatriðum gegnum alla greinina þeirra þá set ég hér inn örlítinn bút úr niðurstöðum rannsóknar þeirra:

"Markmið þessa verkefnis var að greina hvort bætt jarðbinding myndi skila sér í minni yfirtíðnum og rafmengun í viðkomandi kerfi. Þegar höfundar fóru af stað í þetta verkefni voru þeir báðir búnir að heyra mikið um það hvernig aukin og betri jarðbinding húsa myndu leiða til betra rafmagns eða minni óhreininda í rafmagninu. Þegar á hólminn var komið þá reyndust niðurstöður ekki eins afgerandi eins og höfundar höfðu búist við. Það að bæta við stafskautum hefur afskaplega litla þýðingu fyrir hús eins og við vorum að mæla í þessari skýrslu. Við höfðum gert okkur það í hugarlund að bætt jarðbinding myndi minnka yfirtíðnatruflanir í kerfinu en komumst að því að það hafði nákvæmlega engin áhrif.“ (Jóhannes Guðjónsson og Vigfús Þór Árnason, 2016). 

Enn fremur kemur hvergi fram í greininni áhrif þessa á heilsu fólks né nýtingu ljósapera. Þar með höfum við formlega staðfest að höfundur greinarinnar í bændablaðinu er að bera út ósannindi með skrifum sínum.

Að lokum vil ég benda á seinustu mynd greinarinnar en við hana heldur höfundur því fram að hann hafi mælt allt að 2A straum í blöndunartækjum en segir hann hættulausan með tilliti til spennu. Sannleikurinn er hins vegar sá að ef sú væri raunin þá myndum við reglulega heyra fréttir frá því að fólk væri að deyja í baði vegna raflosts. Straumur af þessari stærðargráðu myndi að öllum líkindum stórskaða manneskju. Ýmsar greinar á netinu gefa upp tölur á styrk straums sem væri hættulegur mannfólki og eru þær yfirleitt á bilinu 20-200mA, á vef Rafiðnaðarsambands Íslands segir t.d.: „Straumur af umfram 200 mA í 200 millisek. veldur alvarlegu innra tjóni.“

Höfundur „Húsasótt og jarðtengingar“ að mæla straum í blöndunartæki. 

Ég bendi þeim sem vilja kynna sér nánari útlistun á áhrifum rafsegulsviða á heilsu fólks að kynna sér vefsíðu Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar, WHO: What are electromagnetic fields?

Tryggvi Unnsteinsson er 3. árs nemi í Jarðeðlisfræði við Háskóla Íslands og keppti fyrir hönd Íslands á ólympíuleikunum í eðlisfræði árið 2014.

0 comments:

Post a Comment